مواد اولیه عطاری – مواد صنعتی

مقالات عطریوم

مواد اولیه صنعتییکی از وظایف عطار، آگاهی از تفاوت های مواد و شناخت کیفیت ها مختلف آنهاست. امروزه هزاران ماده شیمیایی خوشبو، در دسترس عطار قرار دارد. بسیاری از اینها مثل وانیلین، رز اُکساید و دَمِسکونز (damascones) اولین بار، در طبیعت کشف و متعاقباً به صورت مصنوعی ساخته و برخی دیگر ثمره تخیل شیمیدان بوده و هیچ گاه در طبیعت وجود نداشته اند. البته برای عطار تمامی این موارد ارزش یکسانی ندارند و موادی که زیاد در عطاری استفاده می شوند صدها ماده از بین هزاران هستند. اولین هادر سال 1866 یکی از اولین موادی که به صورت مصنوعی تولید گردید، بِنزآلدهید (benzaldehyde) بود که از تولوئن (toluene) به دست آمد. در سال 1868 کومارین برای اولین بار سنتز شد و پس از آن و با فاصله کمی هلیوتروپین، ایونون و وانیلین.اولین «نیتروماسک ها» در سال 1888 تولید شدند و «امیل سالیسیلات» در سال 1898 به دست آمد. از آن موقع و در صد سال اخیر، تاریخ عطاری سرشار از تولید مواد شیمیایی خوشبو بوده است. نقطه شروع تولید مواد شیمیایی جدید، سنتز هیدروکربن ها که از تصفیه نفت یا مونوتِرپِن هایی که از تِرپِنتاین به دست می آمدند، بود. سنتز آلدهیدها، انگیزه ای برای خلق عطرهایی از قبیل «شنل شماره 5» گردید. «فنیل اِتیل الکل» جزو اجتنتاب ناپذیر آکورد رز شد.مرحله ی مهم دیگر، تجزیه ساختار فارنِسول (پایه ای برای سِسکوییترپین) در اوایل دهه 1920 توسط برنده ی جایزه نوبل «لئوپولد روزیکا» که برای «چوت و نیف» در ژنو کار می کرد، بود. «سیکلو پِنتادِکانولاید» (اِگزَلتولاید) نیز اولین مشک «ماکروسیکلیک» بود که در سال 1928 توسط وی سنتز گردید. در اوایل دهه 1960 «مِتیل دِهیدروجاسمونیت» (هدیون) و سپس موادی از قبیل گلاکسولاید، وِرتِنِکس، بِرَهمانول و «ایزو ای سوپر» ساخته شدند.  ضابطه ی مبهم تشخیص مواد اولیه طبیعی از صنعتیخط ممیزه بین مواد طبیعی و مصنوعی، خیلی واضح نیست. اساس این تمایز، خود سوال برانگیز است، چرا که این پیش فرض وجود دارد که هیچ تغییر شیمیایی در طول فرآیندهایی از قبیل تقطیر با بخار آب و عصاره گیری رخ نمی دهد. برای مثال گرانیول ماده ای با ساختار شیمیایی معین که می توان آن را از منابع طبیعی از قبیل روغن پالماروزا یا به صورت مصنوعی از پینِن استخراج نمود. پالایش زیاد گرانیول از هر دو منبع، از لحاظ شیمیایی، گرانیول خالصی برجای می گذارد. بسته به سرچشمه ی ماده، می بایست آن را طبیعی (از پالماروزا) یا مصنوعی (از پینِن) نامید. طبیعی یا مصنوعی بودن ِ این ماده را فقط با آنالیزهای بسیار سخت می توان تشخیص داد.گرانیول با درجه کیفی عطاری از هر یک از دو منبع، ارزش رایحه هایشان به صورت قابل ملاحظه ای متفاوت است. زیرا از لحاظ شیمیایی، هیچ یک کاملاً خالص نیستند. گرانیول طبیعی، حاوی مقادیر اندکی مواد طبیعی دیگر است که از سرچشمه ی آن انتقال یافته است. گرانیول مصنوعی که از یک واکنش ترکیبی شیمیایی به دست می آید، خیلی اوقات، حاوی نسبت زیادی نِرول و مواد دیگری که در محصولات طبیعی یافت نمی شود، است. هر یک از دو گرانیول با درجه کیفی عطاری، می توانند به «گرانیل اَسِتات» تبدیل شوند. این اَسِتات ها که از واکنش های شیمیایی به وجود می آیند را می توان در هر دو مورد مصنوعی نامید. تفاوت بین استات های به دست آمده ی طبیعی و مصنوعی، به اندازه ی گرانیول های طبیعی و مصنوعی زیاد است. مواد طبیعی بعنوان مواد مصنوعیبسیاری از محصولات طبیعی مانند گل لادن، چوب سدر و مریم گلی به صورت اجزا خود تقسیم می شوند تا مشتقات بسیار پیچیده ای که برای عطار بعنوان مواد طبیعی عمل می کنند را تولید نمایند. این مواد را می توان به مواد منفرد خالص تصفیه کرد. وضعیت این مواد بعنوان طبیعی یا مصنوعی، به اینکه آیا در مواد اولیه به همان شکل موجود هستند یا نه؟ بستگی دارد. خیلی اوقات، تولیدکنندگان، مواد اولیه طبیعی را با افزودن مواد مصنوعی «تقلیل کیفیت» (cut) داده یا «دگرگون» (touched up) می سازند. این عمل (افزودن مواد مصنوعی) به منظور استانداردسازی کیفی، ثابت نمودن کیفیت متفاوت محصولات کشاورزی (معمولاً توضیحاتی مبنی بر اضافه شدن مواد مصنوعی بر روی بسته بندی محصولات طبیعی ارائه می گردد) و یا صرفاً برای کاهش هزینه انجام می گردد. هرچند این محصولات، متأسفانه اغلب به اسم خالص فروخته می شوند، اما در بیشتر موارد چیزی بیشتر از یک ترکیب (compound) نیستند. یکی از فواید استفاده ی گسترده از تکنیک های کنترل کیفیت با استفاده از «گاز کروماتوگرافی» تابش نور به عرصه ی تاریک مواد اولیه طبیعی بوده است. خریدار، در سایه ی این تکنیک ها می تواند بفهمد ماده ی طبیعی، تا چه اندازه ای خالص است؟ امروزه، دوباره در نتیجه ارزیابی دستگاه جی.سی اسانس های روغنی، اسانس های خالص و رِزژنوئیدهای خالصِ قابل اعتماد، در بازار فراهم گردیده اند. همچنین موادی که صادقانه «اسانس های روغنی مصنوعی» نامیده می شدند، دیگر بیس به حساب نمی آیند و مواد شبه طبیعی نامگذاری می گردند.منبع: اصول و شیوه های عطرسازی – جلد اولرابرت آر.کالکین – ترجمه شریف عطارادامه:مواد اولیه عطاری – مواد طبیعی